درمان بیماریها با حجامت

حجامت یعنی چه ؟

حجامت اصطلاحا به روشی ازخونگیری اطلاق می شودکه جهت درمان بعضی ازبیماریها بکار می رود ودارای سابقه تاریخی هفت هزارساله می باشدوبه عنوان یک سنت الهی درروایات وسیره پیامبران وائمه اطهار(ع) مطرح گردیده وجزءاحکام امضائی اسلام است ودرطب سنتی به عنوان رکن درمان به حساب می آید به زبان علمی ازحجامت به (scarification؛wetcuppinq؛bloodiettinq؛drycuppinq )تعبیر می شود که البته باتوجه به مفاهیمی که ازدیدگاه اسلام به دست می آید واژه های نامبرده کامل نیستند.

روش انجام حجامت چگونه است ؟

پس ازمعاینه واخذ شرح حال ازبیمارموضعی که برای حجامت تعیین شده است ضدعفونی  گشته سپس بالیوان حجامت که بصورت یکبارمصرف ساخته شده به مدت چنددقیقه بادکش می شود بعدازایجادانبساط چندخراش سطحی ایجادمی گردد آنگاه به تناسب وضعیت جسمی ؛بالینی وعروقی بیماردرسه الی پنج مرحله ازوی خون گرفته می شود.این عملیات مجموعادرمدت حدود۲۰دقیقه انجام می شود که خون گرفنه شده حداکثر به ۵۰تا۷۰سی سی بالغ می گردد.درحجامت خشک مرحله خونگیری انجام نمی شود.

حجامت تاچه حدجنبه علمی دارد؟

تلاش علمی برای توجیه حجامت درجهان شروع شده است وتالیفاتی نیزدراین زمینه منتشر گردیده است ((حجامت یک روش درمانی آزموده ))حاصل پژوهشی است که آقای دکتریوهان آبله درکشورآلمان انجام داده است .برخی ازمتخصصین آمریکایی نیزتحقیقاتی دراین موضوع منتشر ساخته اند ویکی ازکلینیک های مجهزپژوهشی پیرامون حجامت درآمریکا تاسیس گردیده ودرحال بررسی علمی روی حجامت می باشد دربرخی ازکشورهای آسیایی نیز اثردرمانی حجامت می باشد.دربرخی ازکشورهای آسیایی نیزاثرحجامت برروی بیماریهای خاص موردمطالعه قرارگرفته است وگزارش آن منتشر گردیده است .دردانشگاه شهید بهشتی ایان هم درسالهای ۷۱-۷۲چندطرح پژوهشی پیرامون حجامت اجراگردیده است ازآن جمله ((مقایسه خون وریدوخون حجامت ازنظر فاکتورهای بیوشیمیایی ))؛((مقایسه مواضع حجامت بامسیرمریدیان های طب سوزنی ))؛((بررسی تاثیر حجامت بربیماریهای عصبی سردردهای میگرنی))؛به صورت پایان نامه دکتری می باشد.((بررسی اثر حجامت برسروتونین خون ))نیزپژوهشی دیگراست که دردانشگاه تهران درشرف انجام است وگزارش اولیه آن درپنجمین کنفرانس بین المللی طب اسلامی درهندوستان درسال ۱۹۹۹ارائه گردیده است .دانشجویان سال آخرپزشکی ورشته های مرتبط؛موضوعات متعددی رادراین زمینه به صورت پایان نامه تدوین کرده اند.پزشکان ومحققان عضوشده ودرمان بیماری های گوناگون راباروش حجامت موردتحقیق قرارداده اندودراین زمینه اطلاعات ارزشمندی رابه دست آورده اند.

حجامت تاچه حدارزش درمانی دارد؟

درمنابع طب اسلام وطب سنتی حجامت به عنوان یکی ازارکان مهم درمان ذکرگردیده است وبیماری های گوناگون رادرمان می کندوبه صورت اختصاصی درمنابع طب اسلامی به شکل پیشگیرانه درمان همه بیماریها شمرده شده است ودرموردبیماریهای خاص درمان تمامی بیماریهای ناشی ازغلبه خون گفته شده است .بوعلی سینااعتقادداردصفراوسودانیزازطریق حجامت قابل دفع است .

آیاهمه پزشکان حجامت رابه بیماران توصیه می کنند ؟

خیر-اطلاعات پیرامون حجامت درجامعه پزشکی محدوداست .به طورکلی دردانشکده های پزشکی ایران این موضوع تدریس نمی شود.فقط دربعضی ازدانشگاههای آمریکا؛انگلیس ؛آلمان ؛وچین این موضوع به شکل کلاسیک تدریس می شود.طبیعی است که وقتی پزشکان ماازویژگی های درمانی آن بی اطلاع هستند همه اقدام به این عمل نمی کنند.ازسوی دیگراطلاعاتی که مطرح گردیده است بسیارجدیداست وبیش ازپنج هزارسال ازعمران نمی گذرد.پزشکانی که درایران بااین موضوع آشناهستندبه هزارنفرنمی رسند.

حجامت دردرمان چه بیماریهای بکارمی رود؟

حجامت درموردبیمارهای هایپرلیپیدمی (چربی خون بالا)؛دیابت غیروابسته به انسولین ؛دردهای عضلانی ؛سردردهای عصبی ؛ومیگرنی ؛بیماریهای پوستی شامل آکنه ؛پسوریازیس ؛آلرژی های دارویی ؛غذایی ؛فصلی ؛اعتیادبه مواد مخدر؛بیماریهای انسدادی عروق کرونر؛عوارض بعدازیائسگی (منوپوز)دردهای قاعدگی درزنان ودوشیزگان (دیسمونوره)وبرخی بیماریهای عفونی ؛هورمونی وغددکاربردارد.

آیااستفاده ازفوایدحجامت تنهابرای درمان بیماریهاست ؟

بیشترین کاربردانواع حجامت دربعدازبیماریهاست وبامکانیسم مختلفی ازجمله تنظیم سیستم ایمنی موجب پیشگیری ازبیماریها می گرددوبدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که کاربردحجامت فقط برای درمان بیماریهانیست .

حجامت نسبت به سایرروشهای درمانی متداول چه مزیتهایی دارد؟

بطورکلی حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است واگربه صورت تخصصی ازآن استفاده شود برتری های فراونی نسبت به روشهای درمانی جاری مانند مصرف داروهای شیمیایی وجراحی دارد.مزیتهای درمان باحجامت می توان بطورخلاصه بدین شرح بیان کرد:

۱-حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است .

۲-حجامت برای تمامی سنین (به جزچهارماه اول زندگی )کاربرددارد.

۳-حجامت باحداقل توان فنی وتجهیزات اجرایی می تواند بیماریهای سخت ومزمن رادرمان کند.

۴-حجامت هیچگونه وابستگی فنی ؛علمی وابزاری به خارج ازکشورندارد.

۵-حجامت یک رفتاردرمانی سرپایی است ونیازی به تجهیزات بیمارستانی ندارد.

۶-درحجامت فاکتورهای مداخله گروجودنداردویک رفتارکامل موجب درمان می شود.

۷-حجامت یک دستوردینی است توان جلب تاثیرات روانی درآن بالاست وازاین طریق علاوه برافزایش سطح درمان پذیری موجب تقویت فرهنگ واعتقادات مذهبی وارتباطانسان باخدامی شود.

درموردچه افرادی نبایدحجامت کرد؟

حجامت پیشگیرانه خطرافرین نیست وبه منظورپیشگیری ازبیماریها می توان هرسال حداقل درفصل بهار حجامت کردوحداقل فاصله زمانی برای حجامت ازیک ماه شروع می شود تاسن روزفاصله یعنی چهل ساله چهل روزیک بار؛پنجاه ساله وپنجاه روزیکبارو۰۰۰ولی حجامت درمانی اگرتوسط افرادغیر مطلع انجام شودممکن است موجب درمان نگردیده ویااشکالاتی راپدید آورد.درموردافرادزیرنبایدحجامت کرد:

۱-افرادی که باتعریف طب اسلامی وطب سنتی دچارغلبه شدیدبلغم هستند.

۲-کودکان ازبدوتولدتاچهارماهگی

۳-زنان باردارتا ماه چهارم بارداری

۴-زنان درمدت ایام عادت ماهیانه

۵-افراددارای کمبودپلاکت خون

۶-افرادی که دچارفشارخون مقطعی بالاهستند(دراین افرادابتداباید بااستفاده ازحجامت گرم وخشک به طریق مخصوص فشارخون راکاهش داده وسپس اقدام به حجامت کرد)

انجام چندمرحله حجامت درسال بی خطراست ؟

برای طبایع بلغی وصفراوی انجام ۱الی ۳مرحله درسال مفیدوبی خطراست وبیشترازآن نبایدتجویزنگردد.برای طبایع سوداوی به همراه یک سلسله تمهیدات درمانی دیگر تعدادرامی توان افزایش داد .سقف حجامت موردنیازطبایع دموی ؛سن روزفاصله است .یعنی فردسی ساله سی روزیکبار؛چهل ساله چهل روزیکبار؛و۰۰۰والبته کمترازسی روزیکبارنبایدتجویزگردد.

بیماران جهت انجام حجامت بایدبه چه اشخاص ومراکزی مراجعه کنند؟

پزشکانی که دوره آموزش اجراوروش تجویزراگذرانده باشند صلاحیت انجامت رادارند.پیراپزشکان نیزدرصورت گذراندن دوره آموزشی می توانندحجامت نمایند ولی تجویزحجامت بایدبانظرپزشک آشنا بااین روش درمانی صورت گیرد.لازم به تذکراست که بخشنامه های اخیروزارت بهداشت ؛حجامت رایک رفتاردرمانی نیازمند به پژوهش علمی توصیف کرده است واین امررادرغالب طرح های پژوهشی زیر نظرمراکزتحقیقاتی ودانشگاههای میسر می داندبیماران برای انجام حجامت می توانند به بیمارستانهای مجری این طرح مانندبیمارستان لقمان حکیم (تهران )وشعبات موسسه تحقیقات حجامت ایران وپزشکانی که عضوموسسه تحقیقات حجامت ایران هستند ودوره آموزشی خودراطی کرده اندمراجعه نمایند.

حجامت درجامعه علمی ماتاچه حدپذیرفته شده است ؟

به طورکلی جامعه علمی یک بازنگری اساسی به رفتارهای درمانی اسلامی وسنتی دارد واین حرکت بسیارپرشتاپ پیش می رود ودرزمینه حجامت نیز جامعه علمی جهانی درمراکزعلمی دردانشگاههای آمریکا اروپاوچین به این امرتوجه کرده است وکارشناسان امرنیزاطلاعات خودرادرمعرض نشر عمومی قرارداده اندووسایل سمعی بصری نیزبه اطلاع رسانی پرداخته اندلکن درجامعه علمی ایران این موضوع به شکل یک باورعلمی متولد نشده است وبیشتر کارشناسان منتظر هستند تاگزارشات کشورهای خارجی منتشر گرددوزمانی که گزارشی ازآن سوی مرزمی بینید به این موضوع روی می آورند .

آگاهی  جامعه سنتی نسبت به این روش تا چه حداست ؟

افراد بالای چهل سال معمولا بااین روش آشنایی دارند وبرخی نیز ازکارآایی آن اطلاعات سطحی وبسیار کم اهمیت است ولی می توان ایده های درمانی مناسبی راازآن میان استنباط کرد وبه عرصه توجیه عملی برد در حال حاضر مجموعه اطلاعاتی دراین زمینه جمع آوری شده ودرشرف انتشار است

شیوه سنتی حجامت درایران چه قدمتی دارد؟

قدمت حجامت درایران به قبل ازاسلام می رسد بهرام گوریکی ازپادشاهان ساسانی چون درمان بیماری خودرا منحصر به حجامت یافت دستوردادتااین روش درایران رایج گردد براساس استنادات تاریخی این روش درمانبی دردانشگاه جندی شاپورتدریس می شده است وردپای فرهنگی آن درادبیات کشورمشاهده می گردد سالانه درفصل بهار مردم ؛کودکان ومیان سالان خودراحجامت می کردند واصطلاحا این مراسم را عید خون می نامیده اند ومعتقد بودند بادفع فضولات وسموم ازبدن موجبات سلامتی فرد را فراهم می نماید ابزار حجامت سنتی درموزه ها ودرمراکز آثارباستانی تازمان هزارسال قبل به چشم می خورد.

جایگاه حجامت درطب سنتی ماکجاست ؟

تمامی بزرگان طب سنتی ایران ازحجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمانی ذکر کرده اند محمدذکریای راضی در کتاب الحاوی شیخ الروئس  ابوعلی سینا درکتاب قانون در طب سید اسماعیل جرجانی درکتاب ذخیره خوارزمشاهی عقیلی خراسانی درکتاب خلاصه الحکمه فی مجمع الجوامع به شیوه گسترده ای پیرامون حجامت وکاربردآن دردرمان صحبت کرده اند واز حجامت برای درمان بیماریهای فراگیر ومهمی مانند سکته قلبی ؛مالیخولیا ؛سردردهای میگرنی وبخشی ازبیمایهای پوستی بهره می گرفته اند .در طب اسلامی ومنابع مذهبی نیز توصیه های فراوانی به انجام حجامت شده است .رسول اکرم (ص)وائمه اطهار(ع)خود حجامت می کرده اند وروش انجام آن را بیان فرموده اند وویگیهای درمانی آن رابرشمرده اند یکی ازمهمترین روایاتی که درزمینه حجامت درمنابع معتبر روایی آمده است ودرذیل آیه یک سوره اسری درتفسیر المیزان وبرخی ازتفایر آمده است .درحدیث شب معراج که رسول اکرم (ص)می فرمایند ((وقتی که به آسمان هفتم صعود کردم برهیچ ملکی ازملائک گذرنکردم مگراینکه گفتند یامحمدحجامت کن وامتت رابه حجامت کردن امرفرما)).