مزاج شناسی در طب سنتی و پزشکی مدرن

طب ایرانی

در دهه های اخیر، سازمان جهاني بهداشت (WHO) با توجه به رضایت نداشتن بیماران از درمان های انجام شده در رابطه با بعضی روش های طب مدرن و با اشاره به این نكته که درمان های طب سنتي با عوارض کمتری همراه است، به توسعه طب سنتي در سراس جهان روی آورده است. طب ایراني نیز با مباني و اصول تشخیص مخصوص خود، از جمله دستورات بهداشتي و اقدامات درماني، از زمان ایران باستان تا کنون، در تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری های گوناگون مورد استفاده بوده است. محور اصلي تشخیص در طب ایرانی، توجه به تفاوت بین افراد در قالب تفاوت های مزاجي و غلبه اخلاط در بدن افراد گوناگون است و شیوه درمان آن نیز مبتني بر دفع اخلاط بیماریزا و تعدیل مزاج بیمار مي باشد. با این مقدمه به تعریف مزاج در طب سنتی می پردازیم.

مزاج شناسی در طب سنتی

در طب سنتی و در دیدگاه متخصصان طب سنتی مزاج شناسی علمی پیچیده و گسترده و در عین حال بسیار با ارزش است که ابعاد مختلفی را شامل می شود. در مبحث مزاج، حكما سعي کردند بـر مبناي شباهت هاي ظاهري (فنوتيپي) فعل و انفعالات جسـمي و رواني انسان ها را دسـته بنـدي کنند تـا قـادر باشـند رفتـار شخص را پيش بيني نموده و از آن در ارائه راهكارهـاي حفـظ سلامتي، تشـخيص و درمـان اسـتفاده نمایند.

مزاج، در لغت به معنی «در هم آمیختن» است و به وسیله ابوعلی سینا، در کتاب «قانون» این‌گونه تعریف می‌شود:

مزاج عبارت از چنان کیفیتی است که از واکنش متقابل اجزای ریز مواد متضاد به وجود می‌آید. در این واکنش متقابل، بخش زیادی از یک یا چند ماده با بخش زیادی از ماده یا مواد مخالف باهم می‌آمیزند، بر هم تأثیر می گذارند و از این آمیزش کیفیت متشابهی حاصل می‌شود که آن را مزاج نامیده‌اند».